«Μέσα Ιουλίου και ακόμη μαζεύουν κεράσια. Να θυμηθώ ν’ αλλάξω αυτά που ήξερα περί εποχικότητας», σκέφτομαι καθώς φτάνω με το αυτοκίνητο στη Ράχη, ένα χωριό περίπου 500 κατοίκων στους πρόποδες του Ολύμπου, ανάμεσα στο θεϊκό βουνό και τα πανέμορφα Πιέρια. Το τοπίο μαγευτικό και καταπράσινο παρά την εποχή. πλατάνια και καστανιές παντού. Η γη ανάμεσα στους λόφους κατάφυτη με κερασιές. Μαθαίνω αργότερα ότι ο συνεταιρισμός κερασοπαραγωγών Ράχης «Αγιος Λουκάς», που πηγαίνω να επισκεφθώ, καλλιεργεί γύρω στα 6.000 στρέμματα. Ομως υπάρχει και δεύτερος συνεταιρισμός, νεότερος και μικρότερος, αλλά με αρκετά στρέμματα επίσης.
Φθάνω πρώτη, καθώς ο πρόεδρος του συνεταιρισμού Δημήτρης Ντούρος είχε μια σύσκεψη στη Θεσσαλονίκη. Μιλάμε στο τηλέφωνο, φθάνει και εκείνος σε 15 λεπτά. Εν τω μεταξύ, επισκέπτομαι το διαλογητήριο. Τεράστιος χώρος, με 5 γραμμές διαλογής που δουλεύουν εντατικά. Πολύς κόσμος, πολλά κεράσια. «Στην πρώτη γραμμή», μου εξηγούν, «επιλέγονται τα μικρότερα κεράσια Νο 22, στη δεύτερη τα Νο 24 και ούτω καθ’ εξής έως τα μεγαλύτερα Νο 30». Κοιτάζω την «ποικιλία», είναι η ίδια σε όλες τις γραμμές, προέρχεται από έναν παραγωγό και λέγεται «Skeena». Μέχρι να δοκιμάσω τα κεράσια, φθάνει και ο πρόεδρος. Με κερνούν καφέ και καθόμαστε να μιλήσουμε.
Νερό από τον Ολυμπο
Η ιστορία του συνεταιρισμού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αυτό γιατί η περιοχή δεν είχε νερό. Παράξενο εκεί που βρίσκεται, όμως αληθινό. Πριν από το 1979 καλλιεργούσαν μόνο καπνά. Με την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τις επιδοτήσεις για να σταματήσει η καλλιέργεια καπνών, συνέβη αυτό που συνέβη σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Οι αγρότες στο καφενείο και τα χωράφια χέρσα.
Εδώ «μπαίνει» στην ιστορία ο παπα-Γιώργης, ο παπάς του χωριού, πατέρας του σημερινού προέδρου του συνεταιρισμού. Βλέποντας το μαρασμό της γης, αποφασίζει να «κατεβάσει» νερό από τον Ολυμπο για να φυτέψει κερασιές. Στο χωριό η πρώτη αντίδραση είναι «αν φέρεις εσύ νερό απ’ τον Ολυμπο, εμένα να με κρεμάσεις από τον πλάτανο στην πλατεία». Και όμως, Θεού θέλοντος και υπουργείου βοηθούντος, έφθασε το νερό στην αρχή υπέργειο, μετά με υπόγειες σωληνώσεις σε μια μεγάλη υδροσυλλεκτική δεξαμενή. Το «θαύμα» έφερε ένα άλλο θαύμα: Οι χωριανοί επείσθησαν και συνεργάστηκαν κι έτσι δημιουργήθηκε μια «διαχειριστική ομάδα» και φυτεύτηκε «πιλοτικά» μια έκταση 350 στρεμμάτων. Το πείραμα απέδωσε, γιατί ήταν μελετημένο. Ο παπα-Γιώργης είχε συμβουλευτεί γεωπόνους και καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης πριν προτείνει τις κερασιές. Το έδαφος με καλή απορροή, το υψόμετρο (300 μέτρα), οι αέρηδες που φυσούν συνεχώς και διώχνουν την υγρασία ήταν ιδανικά για τις κερασιές. Τόσο καλά πήγαν, που βραβεύθηκαν από το υπουργείο Γεωργίας. Μέχρι το 1991 παρήγαν 350-400 τόνους κεράσια, τα οποία προορίζονταν αποκλειστικά για εξαγωγές.
Το 1994-95, στο πλαίσιο επενδυτικού σχεδίου της κοινοτικής πρωτοβουλίας Leader I, κατασκευάστηκε μονάδα διαλογητηρίου-ψυγείου συνολικής έκτασης 600 τ.μ., με 2 ψυκτικούς θαλάμους χωρητικότητας 200 τόνων. Η επιτυχία ήρθε σιγά-σιγά και με σκληρή και οργανωμένη ομαδική δουλειά. Πέρασαν και δύσκολες μέρες, όταν το 1991 με τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας και το κλειστό οδικό δίκτυο οι εξαγωγές έγιναν από δύσκολες έως αδύνατες. Στράφηκαν τότε στην εσωτερική αγορά, πετυχαίνοντας μάλιστα υψηλότερες τιμές. Συνεργάστηκαν με τα Lidl και για την Ελλάδα, και για την Ευρώπη συνολικά. Σήμερα οι εξαγωγές έχουν και πάλι τον πρώτο λόγο. Περίπου το 90% της παραγωγής εξάγεται σε Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ρωσία, στις χώρες της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας.
Καλλιεργούν σύμφωνα με το σύστημα της ολοκληρωμένης διαχείρισης πρώιμες, μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες. Ετσι παράγουν 600 – 700 τόνους πρώιμα κεράσια που συλλέγονται μέσα Μαΐου, μεσοπρώιμα και όψιμα σε αντίστοιχες ποσότητες, που φθάνουν να συλλέγονται και μέχρι τα μέσα Ιουλίου. Το διαλογητήριο δουλεύει συνεχώς και έχει αποσβέσει τα 4.000.000 ευρώ που κόστισε ως επένδυση (συγχρηματοδότηση ΕΣΠΑ και ελληνικού Δημοσίου). Για μία φορά τα χρήματα του Ελληνα και του Ευρωπαίου φορολογουμένου έπιασαν τόπο. Στο συνεταιρισμό όμως δεν επαναπαύονται, έχουν ήδη ξεκινήσει να παράγουν βερίκοκα και έχουν κατά νου και τα ακτινίδια. Ετσι το διαλογητήριο θα δουλεύει 6 μήνες περίπου το χρόνο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται όσον αφορά τις θέσεις εργασίας αλλά και το οικονομικό όφελος.
Οι Πράσινοι και οι Βένετοι
Η απορία είναι προφανής. Γιατί σ’ ένα χωριό υπάρχουν δύο συνεταιρισμοί; «Δεν είναι αυτό που νομίζετε», μου απαντά ο Δημήτρης Ντούρος, αλλά δυστυχώς είναι ακριβώς αυτό που νομίζω. Ενώ ο πρώτος συνεταιρισμός του Αγίου Λουκά ήδη λειτουργεί, με την αλλαγή στην εξουσία των Βένετων από τους Πρασίνους, οι «πράσινοι» αγρότες επαναστατούν, συνεταιρίζονται και απαιτούν την ίδια χρηματοδότηση, που βεβαίως και τους δίνεται, παρά το παράλογο του αιτήματος, για να μη χαθούν οι «πελάτες-ψηφοφόροι». Ετσι έχουμε σήμερα το φαινόμενο να υπάρχουν σε απόσταση 500 μέτρων δύο διαλογητήρια κερασιών και δύο συνεταιρισμοί. Θυμάμαι το παράδειγμα των σφαγείων χοιρινού κρέατος που μου έχει πει Κατερινιώτης χοιροπαραγωγός. «Στην Ελλάδα έχουμε 70.000 χοιρομητέρες και 135 σφαγεία. Στην Ολλανδία έχουν 1.250.000 χοιρομητέρες και 5 σφαγεία».
Ολόγλυκα κεράσια
«Διαλέγουμε τις καταλληλότερες ποικιλίες, όχι μόνο με βάση την εποχικότητα και την απόδοση, αλλά κυρίως με βάση την ποιότητα», λέει ο Δημήτρης Ντούρος. Τα πρώιμα είναι κυρίως της ποικιλίας Burlat, που είναι η κοντινότερη στην ελληνική ποικιλία του «τραγανού Εδέσσης». Τα υπόλοιπα ανήκουν σε διάφορες ποικιλίες: Sweet Early, Grace Star, Black Star, Tραγανά Βασιλειάδης, Ferrovia και Sweet Heart. Kαι πειραματιζόμαστε συνεχώς για τη βελτίωση της ποιότητας». Γεγονός είναι ότι τα κεράσια που μας κέρασαν και δοκιμάσαμε στο περιοδικό ήταν όντως νοστιμότατα.
